पुरंदर किल्ला

purandar

पुरंदर किल्ला

लेखक : आपले नाव | दिनांक : 28 मे 2025

पुरंदर किल्ला हा महाराष्ट्रातील एक ऐतिहासिक, सुंदर आणि धार्मिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचा किल्ला आहे. तो पुणे जिल्ह्यात, सासवड जवळ सह्याद्रीच्या डोंगररांगेत सुमारे ४,५०० फूट उंचीवर वसलेला आहे. याच्या परिसरातील नैसर्गिक सौंदर्य, ऐतिहासिक आठवणी आणि प्रसन्न हवामान यामुळे तो पर्यटकांसाठी एक आकर्षण ठरला आहे.

पुरंदर किल्ला केवळ एक ऐतिहासिक स्थळ नाही, तर तो मराठा साम्राज्याच्या संघर्षाची आणि पराक्रमाची साक्ष देणारा सजीव पुरावा आहे. किल्ल्याच्या सभोवताली वसलेले घनदाट जंगल, उंचसखल डोंगररांगा आणि वाऱ्याची झुळूक यामुळे येथे आल्यानंतर प्रत्येकाला एक वेगळाच शांततेचा अनुभव मिळतो. तसेच, या किल्ल्याच्या परिसरात अनेक प्राचीन मंदिरे, जुन्या वाड्यांचे अवशेष आणि पाण्याची टाकी पाहायला मिळतात, जे त्याच्या ऐतिहासिक महत्त्वाला अधोरेखित करतात.

इतिहास :

पुरंदर किल्ल्याचा इतिहास शिलाहार कालापासून सुरू होतो. पुढे बहामनी, निजामशाही आणि मुघलांच्या ताब्यात तो गेला. परंतु, या किल्ल्याला खऱ्या अर्थाने ओळख मिळाली ती छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळात. १६४६ साली फक्त १६ व्या वर्षी शिवाजी महाराजांनी हा किल्ला जिंकून आपल्या स्वराज्याच्या लढ्याला सुरुवात केली. हा किल्ला शिवाजी महाराजांचा जन्मस्थान असलेल्या शिवनेरीच्या संरक्षणासाठी महत्त्वाचा होता.

१६६५ मध्ये मुघल सरदार मिर्झाराजे जयसिंगने पुरंदर किल्ल्याला वेढा घातला आणि त्यानंतर झालेल्या तहात शिवाजी महाराजांनी काही किल्ले मुघलांना दिले, ज्यामध्ये पुरंदरही होता. मात्र काही वर्षांतच शिवाजी महाराजांनी पुन्हा हा किल्ला जिंकला. या किल्ल्याशी पेशवे काळातही अनेक ऐतिहासिक घटना जोडलेल्या आहेत.

भौगोलिक वैशिष्ट्ये :

पुरंदर किल्ला दोन प्रमुख भागात विभागलेला आहे – एक म्हणजे ‘बालेकिल्ला’ आणि दुसरा म्हणजे 'मल्हार माची'. बालेकिल्ला हा उंच आणि संरक्षणाच्या दृष्टीने महत्त्वाचा भाग आहे. किल्ल्यावरून खाली विस्तीर्ण सह्याद्री पर्वतरांगांचा नजारा दिसतो. किल्ल्यावर अनेक प्राचीन बांधकामे, जलसाठे, मंदिरे आणि बुरुज पाहायला मिळतात.

पाहण्यासारखी ठिकाणं :

ट्रेकिंग आणि प्रवास :

पुरंदर किल्ल्यावर जाण्यासाठी सासवडहून नारायणपूर गावातून पायथ्यापर्यंत वाहनाने जाता येते. तिथून साधारणतः ४५ मिनिटांचा चालत ट्रेक आहे. ट्रेक मध्यम श्रेणीचा असून पावसाळा आणि हिवाळ्यात हवा खूपच प्रसन्न असतो.

माहिती तपशील
किल्ल्याचे नाव पुरंदर
स्थान सासवड, पुणे जिल्हा, महाराष्ट्र
उंची सुमारे ४,५०० फूट
बांधणीचा काल शिलाहार काल ते शिवाजी महाराजांचे राज्य
प्रमुख ऐतिहासिक घटना १६४६ मध्ये शिवाजी महाराजांनी जिंकला, १६६५ चा पुरंदरचा तह
पाहण्याची वेळ २-३ तास
ट्रेकिंग पातळी मध्यम
योग्य ऋत ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)

स्वराज्याची राजधानी, राज्याभिषेक स्थळ आणि अभेद्य रचना ही याची वैशिष्ट्ये.

नारायणेश्वर मंदिर, बालकिल्ला, तटबंदी, पाण्याची टाकं आणि सह्याद्रीचा सुंदर नजारा.

हो, पण पावसाळ्यात काही वेळा रस्ता निसरडा होतो, त्यामुळे काळजी घेणे आवश्यक आहे.

शिवाजी महाराजांनी हा किल्ला तरुण वयात जिंकला आणि तो स्वराज्य स्थापनेचा एक महत्त्वाचा टप्पा होता.

नाही, त्यामुळे स्वतःची व्यवस्था करून जाणं उत्तम.

ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी – हवामान थंड आणि ट्रेकला योग्य असतो.